Umre; ihrâm, tavâf, sa’y ve saçları dipten kesme veya kısaltmadan ibaret olan pek çok sevablı bir ibâdettir. Arefe günü ile Kurban Bayramı günleri dışında her zaman ve istenildiği kadar yapılabilir.
Umre’ye Hazırlık ve İhrâma Girmek
Umre veya Hac yolculuğuna çıkmadan önce, başta akrabamız olmak üzere ilişkili olduğumuz başlıca şahsiyetler ziyaret edilir. Duâları alınır. Gerekiyorsa vücud temizliği yapılır. Tırnaklar kesilir. Bıyıklar ve sakallar düzeltilir. Gusül abdesti alınır. Erkekler güzel kokular sürünür.
Umre, Peygamberimizin belirlediği ve “Mîkat” adı verilen belirli yerlerde ihrâmlanma ile başlar. Mîkat sınırından önce de ihrâma girilebilir.
İhramlanmak için mümkünse gusül, değilse abdest alınır. Elbiseler, ayakkabılar ve başlıklar çıkarılır. İki parçadan oluşan beyaz ihrâm giysisine bürünülür. Kadınlar, ilgi odağı olmayacak şekilde sade ve imkânlar ölçüsünde renksiz giysiler giyinirler. İki rekat ihrâm namazı kılınır; ilk rekatta “Kâfirün” ikinci rekatta da “İhlas” sûresi okunur.
İhrama girmek için önce “Allah’ım! Umre yapmak istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve kabul buyur.” şeklinde niyet edilir. Ardından Telbiye duası okunur.
Umre’ye Niyet ve Telbiye
İhrama girmek için önce niyet edilir, ardından aşağıdaki Telbiye Duası okunur:
“Allah’ım! Umre yapmak istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve kabul buyur.”
Diyerek niyet edilir ve telbiye getirilir.
• Telbiye şu şekilde söylenir:
Lebbeyk, Allahümme lebbeyk, lebbeyke lâ şerîke leke lebbeyk. İnne’l-hamde ve’n-ni’mete leke ve’l-mülk lâ şerîke lek
“Buyur Allah’ım buyur! Buyur, senin hiçbir ortağın yoktur. Buyur, şüphesiz her türlü övgü nimet mülk ve hükümdarlık sana mahsustur. Senin ortağın yoktur.’’
Bundan sonra İhram yasakları da başlamış olur. Mekke’ye varıncaya kadar her fırsatta yüksek sesle telbiye, tekbir, tehlih ve salavat-ı şerife söyleyerek yolculuğuna devam eder. Kadınlar bunları yüksek sesle söylemezler.
Telbiye her söyleyişte üç kere tekrarlamak, sonra tekbir, tehlil ve salavat-ı şerife okumak müstehaptır.
• Mekke’ye yaklaşıp Harem bölgesine girince:
Allahümme hâzâ Haram uke ve mavda’ emnuke feharrim lahmî ve beşeri ve demî ve muhhi ve ızâmî ala’n-nâr
“Allah’ım! Burası senin haremindir, emin kıldığın yerdir. Beni cehenneme girmekten koru. Kullarını dirilttiğin gün beni azabından güvende kıl, beni dostlarından ve itaatkâr olanlardan eyle” diye dua eder.
İhrâm ve Yasakları
İhramlanma, benlikten soyunarak ve bütün canlılarla barışa girerek Allah’a yönelmektir. Kur’an-ı Kerim’in buyruğu ve Peygamberimizin örnekliği ile belirlenen ihram yasakları şunlardır:
Refes: Cinsel duyguları uyaran veya cinsel ilişkiye neden olan sözler ve fiillerdir.
Füsûk: İnsanların hak ve özgürlüklerini çiğnemek, onlara saygısızlık etmek, yalan ve gıybet gibi haramlar işlemek, sözlü ve fiilî olarak kavgaya tutuşmak, sövmek, dövmek, hoş kokular sürünmek, vücuddaki kılları gidermek, saç, sakal ve tırnak kesmek, kara hayvanları ile avlanmak, harem bölgesinin bitkilerini koparmak ve erkekler dikilmiş elbise, başlık veya topukları kavrayıcı ve ön kısmı kapalı ayakkabı giymek.
Cidal: Maddeci bir mantıkla İslâmî kuralları eleştirmek, uygulanmalarına gerek olmadığını ileri sürmektir.
İhrâm Cezâları
Bu yasakları bilinçli olarak çiğnemek, avlanılan hayvanın bedelini ödemek, koyun-keçi kurban etmek veya kurban değerinde sadaka vermek ya da üç gün oruç tutmak gibi cezaları gerektirir. Onbeş-yirmi riyal sadaka vermekle yetinilebilecek ihram cezaları da vardır.
Bu cezalardan avlanmak ve başı traş etmenin cezası Kur’ân’la belirlidir. Diğerleri ise sahâbe görüşleri ve uygulamalarından hareketle İslâm bilginlerinin ictihadlarıyla konulmuştur. Buna göre mesela; bir organın tamamına güzel koku sürülmesi kurbanı, bir kısmına sürülmesi sadakayı gerektirdiği gibi bir elin veya ayağın beş parmağının tırnaklarının kesilmesi kurbanı, beşden az sayıda kesilmesi de sadakayı gerektirir. Aynı şekilde erkeklerin tam bir gün veya gece süresince dikişli elbise veya normal ayakkabı giymesi kurbanı, daha az bir süre giymesi ise sadakayı gerektirir.
Eşle sevişme, saçı sakalı veya bir başka organı tıraş etmek ise kurban kesmeyi gerekli kılar. Vücuddan kıl koparmak ve bir tırnak kesmek gibi yanılgılarla ise, Onbeş-yirmi riyal gibi bir miktar sadaka verilir.
Ceza kurbanları harem bölgesi sınırları içinde kesilir. Sahipleri, anababaları, çocukları ve torunları ceza kurbanının etinden yiyemezler. Sadakalar ise her yerde verilebilir.
İkamet mahalline yerleşildikten sonra mümkünse gusul abdesti veya sadece abdest alınır.
Mescidi Harâm’a, giriş duâsı okunarak girilir. Kâbe ile karşılaşınca kabul olunacağı inancıyla istenildiği gibi duâ edilir.
Tavâf
Kâbe’ye yaklaşılarak, Umrenin rüknü (farzı) olan tavâfını yapmak için “Allâh’ım! Umremin tavâfını yapmak istiyorum. Kolaylaştır ve kabul buyur” denilerek niyet edilir. Bu arada erkekler ihrâm elbisesinin üst parçasını sağ omuzlarını açıkta bırakacak şekilde örtünürler. Izdıba denilen ve sünnet olan bu tarz örtünüş tavâfın sonuna kadar sürdürülür. Tavaf namazı omuzlar örtülü olarak kılınır.
Tavafa başlama noktasını belirleyen siyah bir taş olan ve Allah bilir bulunduğu köşeden Meleklerin, hacıların ve Umrecilerin özel kulluk görüntülerini aldığı Hacerul-Esved’e elle dokunulup öpülerek tavafa başlanır. Genelde kalabalık sebebiyle öpme ve dokunma mümkün olmadığından Hacerul-Esved karşıdan selâmlanır. Selâmlama sünnettir. Eller kulaklar hizasına kadar kaldırılır, Hacerul-Esved üzerine konur gibi yapılarak selâmlanır ve elin iç yüzleri öpülür. Selâmlama ile tavâfa başlanırken “Bismillahi Allâhu Ekber” denilir. Selâmlama, yedi dönüşten ibaret olan tavâfın her bir dönüşüne (şavt) başlarken tekrarlanır. Kadınlar namaza giriş tekbîri alır gibi ellerini kaldırarak Hacerul-Esved’i selâmlarlar.
Onu selâmlama Rabbimizle tokalaşıp kulluk üzerine yaşanacağına dair bîatlaşma gibidir. Hacerul Esved’den bir önceki köşeye Rukn-i Yemânî denir. Mümkünse bu köşe elle temas edilerek selâmlanır.
Tavafa her şavtın başlangıcında şu duayı okumak müstehaptır:
Sübhanallahi velhamdülillahi vela ilahe illallahü vallahü ekber, vela havle vela kuvvete illa billahil aliyyil azim. Ve’ssalatü ve’sselamü ala resulillahi (sav). Allahümme imanen bike ve’tastigan bikitabike ve’fa’en biahdike vettibaen li-sünneti nebiyyike ve habibike Muhammed’in (sav). Allahümme inni es’elüke’l afve ve’l afiyete ve’l muafateddaimete fiddini ve’d dünya ve’l muafeteddaimete fiddini ve’d dünya ve’l ahirati ve’l-fevze bilcenneti ve’nnecate minennari.”
“Bismillahi Allahu Ekber! Allah’ım! Sana inanarak, kitabını tasdik ederek, sana verdiğim sözü tutarak ve Peygamberinin sünnetine uyarak işte buradayım. Allah, her türlü eksiklikten uzaktır. Hamd Allah’a mahsustur. Allah’tan başka hiçbir ilah yoktur. Allah büyüktür. Bütün güç ve kuvvet, şanı yüce olan Allah’a aittir.”
Umre tavâfının ilk üç dönüşünde erkek umreciler sağ omuzları açıkta olduğu halde kısa ve çalımlı adımlar atarak koşar gibi dönüş yaparlar. Buna Remel denir ve sünnettir. Izdıba ve Remel yalnızca -Hac ve Umre tavâfı gibi- ardından Sa’y yapılacak tavâflarda yapılır.
İsteyen tavâf sırasında Kur’ân okuyup, değişik zikirler de yapabilir. Ancak Rükn-ü Yemani ile Hacerül-Esved köşeleri arasında Peygamberimizin okudukları “Rabbena Atina…” duâsının okunması onun sünnetini izlemek olur. Ayrıca şu dua tekrar edilir:
Rabbenâ âtinâ fid-dünyâ heseneten ve fil âhireti haseneten ve kınâ azâbennâr, ve edğilnel Cennete meal ebrâr yâ azîzu yâ gaffâr
“Rabbimiz! Bize dünyada iyilik ver. Ahirette de iyilik ver. Bizi cehennem azabından koru. Bizi iyilerle birlikte cennette koy. Ey mutlak güç sahibi! Ey günahları çok bağışlayan! Ey âlemlerin Rabbi!”
Haccın farz tavâfı dahil bütün tavâflar Umre tavâfı gibi yapılır. Tavaf namaz gibidir. Ancak tavaf sırasında zaruri, faydalı ve öğretici sözler söylenebilir.
Tavaf bitince Makam-ı İbrahim’in bir diğer ifadeyle Mescid-i Harâm’ın namaz kılınabilecek uygun bir yerinde tavâf namazına niyet edilerek aynen ihrâm namazı gibi iki rekat tavâf namazı kılınır. Bu namaz vâciptir. Ardından duâ edilir.
Tavaf Namazı ve duâsından sonra bir miktar zemzem içilir. Bir miktar da başa serpilebilir. Daha sonra da Hacerul Esved el işareti ile selâmlanarak Sa’y yapmak için Safâ tepeciğine gelinir.
Umre’nin Sa’yi
Sa’y takriben dört yüz metre uzunluğundaki Safâ ve Merve tepecikleri arasında yapılır. Safâ’dan Merve’ye dört gidiş, Merve’den Safâ’ya üç gelişten ibaret olan Sa’y, Safâ tepeciğinde başlar ve Merve tepeciğinde biter. Vacib olan Sa’y’e niyet edilerek başlanır.
Sa’y yapılırken yeşil ışıklı işaretler arasında kısa adımlarla ve alımlı tavırlarla koşarcasına yürünür. Buna Hervele denir ve sünnettir. Hervele Hz. Hâcer’in hâtırasını sembolize ettiği için kadınlar arzu ederlerse vücut organlarını kontrol altında tutarak Hervele yapabilirler.
Sa’y’in gidiş ve gelişlerinde dualar bölümündeki ilgili dualar gibi duaların okunması sünnettir. Sunulan duâların veya benzerlerinin yapılması ise Sa’y’in bereketlerini artırır. Sa’y yaparken Kur’ân okunabildiği gibi değişik zikirler de yapılabilir.
Yapılış bakımından Haccın Sa’yi aynen Umrenin Sa’yi gibidir. Niyet dışında aralarında fark yoktur.
Sa’y bitiminde ise yine dua okunur.
Saç Kesmek/Kısaltmak
Sa’y’in Merve tepeciğinde bitirilmesinden sonra duâ edilir. Oracıkta veya ikamet mahallinde erkekler daha fazîletli olduğu için saçlarını dipten keserek veya uçlarından bir parmak boğumu kısaltarak, kadınlar ise yalnızca kısaltarak Umrelerini tamamlamış olurlar. Vacib olan saç kesme işini umreci bizzat kendisi de yapabilir.
Saçların kesilmesi ile birlikte ihrâmlılık hali sona erer ve ihrâm yasakları kalkar. Böylece umre ibadeti sona ermiş olur.
Umre’de Âdetli Kadınlar
Âdet gören kadınlar ihrâm namazı kılmaksızın yalnızca niyet edip Telbiye Duâsı’nı okuyarak ihrâmlanırlar. Yasaklarından sakınarak ihrâmlı olarak beklerler. Umrenin açıklanan Tavaf, Sa’y ve Saç Kısaltma gibi vazifelerini temizlenip boy abdesti (ğusül) aldıklarında yaparlar.
Çocuklar
Erkek olsun kız olsun çocuklara da Umre veya Hac yaptırılabilir. Yaptıran veliler büyük sevab kazanırlar.
Küçük çocuklar için velileri ihrâma niyet eder, Telbiye getirirler. Tavaf ve Sa’y’de taşıdıkları çocukları için de niyet ederler. Takriben yedi yaş gibi temyiz yaşına varmış çocuklara ise öncülük yapılır. İhram yasaklarından sakındırılarak bütün görevler onlara yaptırılır. Hac da Şeytân sembollerini taşlama gibi bizzat yapamayacakları görevler onlar adına ifa edilir.
