Kelime anlamı olarak, bir şeyin etrafında dönmek olan “Tavaf” kelimesi, dinimizde; Hacer-i Esved’den başlayarak ibadet niyetiyle Kâbe’nin etrafında yedi defa dönmeye denir. Kâbe’nin etrafında yapılan her bir dönüşe ise “Şaft” adı verilir.
TAVAF NASIL YAPILIR?
Kâbe’ye yaklaşılarak, Umrenin farz olan tavafını yapmak için şöylece niyet edilir: “Allah’ım! Umremin tavafını yapmak istiyorum. Kolaylaştır ve kabul buyur.” Bu arada erkekler, ihram elbisesinin üst parçasını sağ omuzlarını açıkta bırakacak şekilde örtünürler. Izdıbâ denilen ve sünnet olan bu tarz örtünüş tavafın sonuna kadar sürdürülür.
Tavafa, tavafın başlangıç köşesini belirlemek için Hz. İbrahim’in koyduğu siyahî bir taş olan Hacer’ül Esved’in bulunduğu köşeden başlanır. Bu köşe –doğrusunu Allah bilir- Meleklerin, hacıların ve umrecilerin özel kulluk görüntülerini aldığı yerdir. Verilecek özel kulluk görüntüsünü temsilen Hacer’ül-Esved, elle dokunulup öpülerek tavafa başlanır. Genelde kalabalık sebebiyle öpme ve dokunma mümkün olmadığı ve insanlara zarar verilebildiği için Hacer’ül Esved, karşıdan selamlanır. Selamlama sünnettir. Eller kulaklar hizasına kadar kaldırılır. Hacerül-Esved üzerine konur gibi yapılarak selamlanır ve elin iç yüzleri öpülür. Selamlama ile tavaf başlarken “Bismillahi Allahu Ekber” denilir. Selamlama, her şafta başlarken tekrarlanır.
Kadınlar namaza giriş tekbîrî alır gibi ellerini kaldırarak Hacerul-Esved’i selamlarlar. O’nu selamlama Rabbimize kulluk üzerine yaşanacağına söz vermek gibidir. Hacerul-Esved’den bir önceki köşeye Rukn-i Yemânî denir. Mümkünse bu köşe elle temas edilerek selamlanır.
Umre tavafının ilk üç dönüşünde erkek umreciler sağ omuzları açıkta olduğu halde kısa ve çalımlı adımlar atarak koşar gibi dönüş yaparlar. Buna Remel denir ve sünnettir. Izdıbâ ve Remel yalnızca –Hac ve Umre tavafı gibi- ardından Sa’y yapılacak tavaflarda yapılır.
Tavaf sırasında içimizden geldiği gibi dua edilebilir. İsteyen tavaf sırasında Kur’ân okuyup, değişik zikirler de yapabilir. Ancak Rükn-ü Yemani ile Hacerül-Esved köşeleri arasında Peygamberimizin okudukları “Rabbenâ Âtina…” duasının okunması onun sünnetini izlemek olur.
Haccın farzı tavaf, dahil bütün tavaflar Umre tavafı gibi yapılır. Tavaf namaz gibi ibadettir. Ancak tavaf sırasında gerekli, faydalı ve öğretici sözler söylenebilir.
Mescid-i Haram’ın bütünü makam-ı İbrahim’dir. Tavaf bitince Makam-ı İbrahim’in bir diğer ifadeyle Mescid-i Harâm’ın namaz kılınabilecek uygun bir yerinde tavaf namazına niyet edilerek aynen ihram namazı gibi iki rekât tavaf namazı kılınır. Bu namaz vaciptir. Ardından duâ edilir. Tavaf namazı ve duâsından sonra bir miktar zemzem içilir. Bir miktar da başa serpilebilir. Daha sonra da Hacer’ül Esved ve bulunduğu köşe el ile selamlanarak Sa’y yapmak için Safâ tepeciğine gelinir.
